Wprowadzenie i cel pracy:
Nierówności w stanie zdrowia wynikające z różnic biologicznych oraz społeczno-ekonomicznych są ważnym kierunkiem badań w obszarze zdrowia publicznego. Analizy umieralności, szczególnie w przypadku populacji dzieci, mają istotne znaczenie, ponieważ określają skalę zgonów możliwych do uniknięcia. Celem pracy było poznanie i ocena umieralności noworodków, niemowląt i dzieci z uwzględnieniem czynników społeczno-ekonomicznych w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej.

Materiał i metoda:
Informacje o zgonach dzieci w wieku 0–14 lat oraz sytuacji społeczno-ekonomicznej w krajach UE uzyskano z GUS, WHO i Eurostatu. Analizowano rozpowszechnienie oraz trendy współczynników umieralności, do zbadania których zastosowano Joinpoint Regression. Zależność między umieralnością a cechami sytuacji społeczno-ekonomicznej oceniono za pomocą współczynników korelacji rang Spearmana.

Wyniki:
W 2013 roku umieralność dzieci w wieku 0–14 lat w Polsce była wyższa niż w krajach UE-28, a szczególnie niż w państwach UE-15. W latach 1990–2014 w Polsce obserwowano dynamiczne zmniejszenie umieralności dzieci w wieku 0 lat (o 6,2%/rok), 1–4 lat (4,8%/rok) i 5–14 lat (o 3,3%/rok). W latach 1990–2014 pomiędzy Polską a UE-28 zmniejszyła się różnica w umieralności dzieci w wieku 0 lat, poziom umieralności dzieci w wieku 1–4 lat wyrównał się, natomiast wśród dzieci w wieku 5–14 lat dysproporcje pogłębiły się. W państwach UE-28 stwierdzono silne dodatnie zależności pomiędzy umieralnością dzieci w wieku 0–14 lat a ubóstwem oraz silne ujemne zależności z wysokością PKB na mieszkańca.

Wnioski:
Pomimo że w ostatnich 25 latach w Polsce umieralność dzieci poniżej 15. r.ż. znacznie się obniżyła, to jednak istniejące dysproporcje w umieralności dzieci pomiędzy Polską a krajami UE-15 wymagają podejmowania działań skierowanych na redukcję społecznych zagrożeń zdrowia, szczególnie ubóstwa.

Wykaz skrótów:
AROPE – at risk of poverty or social exclusion (zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym); DALY – disability–adjusted life years (lata życia skorygowane niepełnosprawnością); GUS – Główny Urząd Statystyczny; HFA-DB – Health for All Database; HFA-MDB – Health for All Mortality Database; OECD – Organization for Economic Co–operation and Development (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju); r.ż. – rok życia; UE-15 – kraje przyłączone do Unii Europejskiej do 2003 roku; UE-13 – kraje przyłączone do Unii Europejskiej po 2003 roku; u.ż. – urodzenia żywe; PKB – produkt krajowy brutto, WHO – World Health Organization (Światowa Organizacja Zdrowia)