PRACA ORYGINALNA
Poczucie własnej skuteczności u osób niewidomych i słabowidzących
1
Instytut Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum, Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce, Polska
2
Polskie Towarzystwo Terapii EMDR, Polska
Autor do korespondencji
Ewa Jachymczyk
Instytut Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum, Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce, Polska
Instytut Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum, Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce, Polska
Med Og Nauk Zdr. 2024;30(2):146-152
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Wprowadzenie i cel:
Poczucie własnej skuteczności odgrywa kluczową rolę w psychologii zdrowia. Określane jest jako przekonanie i wiara jednostki, że jest w stanie wykonać daną czynność, realizować zadania i osiągnąć zamierzone cele w różnych okolicznościach. Stopień postrzegania własnej skuteczności jest fundamentem motywacji i aktywności człowieka, a osoby z niepełnosprawnością wzrokową mogą doświadczać zdecydowanie więcej niepowodzeń. Głównym celem pracy była ocena poziomu własnej skuteczności u osób niewidomych i słabowidzących.
Materiał i metody:
Badaną populację stanowiły osoby niewidome i słabowidzące w wieku 30–55 lat. W badaniu wzięły udział 194 osoby z niepełnosprawnością wzroku. Badanie zostało przeprowadzone z wykorzystaniem Skali Uogólnionej Własnej Skuteczności (GSES) oraz kwestionariusza własnej konstrukcji.
Wyniki:
Analiza wyników badania wykazała, że respondentów cechowało przeciętne poczucie własnej skuteczności. Badani, których charakteryzował niski poziom poczucia własnej skuteczności (1–4 steny), stanowili 33,4% ogółu. Osoby o przeciętnym poziomie samooceny (5–6 stenów) stanowili łącznie 18,6%. Niemal połowa badanych (48,0%) wykazywała wysoki poziom poczucia własnej skuteczności (7–10 stenów).
Wnioski:
1. Poczucie własnej skuteczności u osób niewidomych i słabowidzących kształtowało się na poziomie przeciętnym. 2. Cechy społeczno-demograficzne, takie jak wykształcenie wyższe i aktywność zawodowa, determinowały wyższy poziom poczucia własnej skuteczności i samooceny. 3. Czas i okoliczności wystąpienia niepełnosprawności różnicują poziom poczucia własnej skuteczności.
Poczucie własnej skuteczności odgrywa kluczową rolę w psychologii zdrowia. Określane jest jako przekonanie i wiara jednostki, że jest w stanie wykonać daną czynność, realizować zadania i osiągnąć zamierzone cele w różnych okolicznościach. Stopień postrzegania własnej skuteczności jest fundamentem motywacji i aktywności człowieka, a osoby z niepełnosprawnością wzrokową mogą doświadczać zdecydowanie więcej niepowodzeń. Głównym celem pracy była ocena poziomu własnej skuteczności u osób niewidomych i słabowidzących.
Materiał i metody:
Badaną populację stanowiły osoby niewidome i słabowidzące w wieku 30–55 lat. W badaniu wzięły udział 194 osoby z niepełnosprawnością wzroku. Badanie zostało przeprowadzone z wykorzystaniem Skali Uogólnionej Własnej Skuteczności (GSES) oraz kwestionariusza własnej konstrukcji.
Wyniki:
Analiza wyników badania wykazała, że respondentów cechowało przeciętne poczucie własnej skuteczności. Badani, których charakteryzował niski poziom poczucia własnej skuteczności (1–4 steny), stanowili 33,4% ogółu. Osoby o przeciętnym poziomie samooceny (5–6 stenów) stanowili łącznie 18,6%. Niemal połowa badanych (48,0%) wykazywała wysoki poziom poczucia własnej skuteczności (7–10 stenów).
Wnioski:
1. Poczucie własnej skuteczności u osób niewidomych i słabowidzących kształtowało się na poziomie przeciętnym. 2. Cechy społeczno-demograficzne, takie jak wykształcenie wyższe i aktywność zawodowa, determinowały wyższy poziom poczucia własnej skuteczności i samooceny. 3. Czas i okoliczności wystąpienia niepełnosprawności różnicują poziom poczucia własnej skuteczności.
Introduction and objective:
Self-efficacy plays a central role in health psychology. It is defined as an individual›s belief and faith that he or she is able to perform a particular activity, complete tasks and achieve intended goals under a variety of circumstances. The degree of perceived self-efficacy is fundamental to a person›s motivation and activity, and people with visual impairments may experience significantly more failure. The main objective of the study was to assess the level of self-efficacy in blind and visually impaired people.
Material and methods:
The study population consisted of blind and partially sighted people aged 30–55 years. A total of 194 visually impaired people participated in the study. The study was conducted using the Generalised Self-Efficacy Scale (GSES) and a self-constructed questionnaire.
Results:
Analysis of the survey results showed that the respondents were characterised by an average sense of self-efficacy. Respondents characterised by a low level of self-efficacy (1–4 sten) accounted for 33.4% of the total. Respondents characterised by an average level of self-efficacy (5–6 sten) accounted for a total of 18.6%. Almost half of the respondents (48.0%) showed a high level of self-efficacy (7–10 sten).
Conclusions:
1. The level of self-efficacy in blind and partially sighted people was at an average level. 2. Socio-demographic characteristics such as tertiary education and occupational activity determined higher levels of self-efficacy and selfesteem. 3. The timing and circumstances of the onset of disability differentiate the level of self-efficacy.
Self-efficacy plays a central role in health psychology. It is defined as an individual›s belief and faith that he or she is able to perform a particular activity, complete tasks and achieve intended goals under a variety of circumstances. The degree of perceived self-efficacy is fundamental to a person›s motivation and activity, and people with visual impairments may experience significantly more failure. The main objective of the study was to assess the level of self-efficacy in blind and visually impaired people.
Material and methods:
The study population consisted of blind and partially sighted people aged 30–55 years. A total of 194 visually impaired people participated in the study. The study was conducted using the Generalised Self-Efficacy Scale (GSES) and a self-constructed questionnaire.
Results:
Analysis of the survey results showed that the respondents were characterised by an average sense of self-efficacy. Respondents characterised by a low level of self-efficacy (1–4 sten) accounted for 33.4% of the total. Respondents characterised by an average level of self-efficacy (5–6 sten) accounted for a total of 18.6%. Almost half of the respondents (48.0%) showed a high level of self-efficacy (7–10 sten).
Conclusions:
1. The level of self-efficacy in blind and partially sighted people was at an average level. 2. Socio-demographic characteristics such as tertiary education and occupational activity determined higher levels of self-efficacy and selfesteem. 3. The timing and circumstances of the onset of disability differentiate the level of self-efficacy.
Dębska AE, Szpringer M, Jachymczyk E, Beyger K. Poczucie własnej skuteczności u osób niewidomych i słabowidzących. Med Og Nauk Zdr. 2024; 30(2): 146–152. doi: 10.26444/monz/189643
REFERENCJE (25)
1.
Kulpa M, Kosowicz M, Ziętalewicz U, et al. Poczucie własnej skuteczności u pacjentów z chorobami onkologicznymi. Porównanie z danymi populacyjnymi. Medycyna Paliatywna 2016;8(2):75–79.
2.
Makkiyan RA, Malekitabar M, Farahbakhsh K. Attachment Styles and Self-Eficacy in Blind and Non-blind Female High School Students. Journal of Practice in Clinical Psychology 2016;4(4):237–248. https://doi.org/10.18869/acadp....
3.
Farrand K, Wild TA, Hilson MP. Self-Efficacy of Students with Visual Impairments Before and After Participation in an Inquiry-Based Camp. Journal of Science Education for Students with Disabilities. 2016;19(1):50–60. https://doi.org/10.14448/jsesd....
4.
Rodek V. Poczucie własnej skuteczności jako czynnik różnicujący samodzielne uczenie się studentów. Studia Edukacyjne. 2020;58:107–122. https://doi.org/10.14746/se.20....
5.
Byra S. Poczucie własnej skuteczności w kontekście radzenia sobie w sytuacjach trudnych kobiet i mężczyzn z niepełnosprawnością ruchową. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu. 2011;17(3):127–134.
6.
Rogala D, Ossowski R. Poziom poczucia własnej skuteczności kobiet ciężarnych a wybrane aspekty przebiegu porodu. Pielęgniarstwo Polskie. 2017;3(65):450–458. https://doi.org/10.20883/pielp....
7.
Płaczkiewicz M. Teoria społecznego uczenia się a wychowanie dziecka w wieku przedszkolnym. Społeczeństwo. Edukacja. Język. 2016;4:129–137.
8.
Kuczyńska-Kwapisz J. Człowiek z niepełnosprawnością narządu wzroku w społeczeństwie. Pedagogika Społeczna. 2021;1–2(79–80):85–102.
9.
Czerwińska M. Osoby z niepełnosprawnością wzroku w świecie kultury – specyfika i uwarunkowania uczestnictwa inkluzywnego. Kultura i Edukacja. 2019;1(123):58–76. https://doi.org/10.15804/kie.2....
10.
Bańka A. Poczucie Samoskuteczności. Konstrukcja i struktura czynnikowa Skali Poczucia Samoskuteczności w Karierze Międzynarodowej. Poznań–Warszawa: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura; 2016. https://doi.org/10.14691/PS.20....
11.
Carr A. Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach. Poznań: Wydawnictwo Zysk i Spółka; 2009.
12.
Heszen-Celińska I, Sęk H. Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; 2020.
13.
Rogalińska A, Furmaga J, Czyżewski W. Wpływ stresu na układ odpornościowy w przebiegu choroby nowotworowej z perspektywy biomedycznej. Psychoonkologia. 2017;21(2):58–65. https://doi.org/10.5114/pson.2....
14.
Wierzejska J. Poczucie własnej skuteczności pedagogów szkolnych a ich stres zawodowy. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J–Paedagogia-Psychologia. 2018;31(1):23–40. https://doi.org/10.17951/j.201....
15.
Wieland-Lenczowska D. Samoskuteczność jako predyktor reakcji na traumę. Psychologia Wychowawcza. 2018;55(13):196–211. https://doi.org/10.5604/01.300....
16.
Szabała B. Radzenie sobie w sytuacjach trudnych a samoocena osób słabowidzących. Niepełnosprawność – Dyskursy Pedagogiki Specjalnej. 2020;38:100–116.
17.
Szabała B. Strategie radzenia sobie ze stresem osób słabowidzących – rola przekonań na temat świata i własnej skuteczności. Roczniki Pedagogiczne. 2022;14(50),3: 41–60. https://doi.org/10.18290/rped2....
18.
Czerwińska K, Kucharczyk I. Tyflopsychologia. Realizacja zadań rozwojowych w biegu życia przez osoby z niepełnosprawnością wzroku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; 2019.
19.
Czerwińska K, Kucharczyk I. Funkcjonowanie poznawcze u osób tracących wzrok w późnej dorosłości – przegląd badań. Niepełnosprawność – Dyskursy Pedagogiki Specjalnej. 2019;35:214–226. https://doi.org/10.4467/254395....
20.
Ciszewska K. Poczucie własnej skuteczności autora bloga ciepiącego na SMA. Analiza kategorialna narracji. Zbliżenia Cywilizacyjne. 2022;18(4):31–48. https://doi.org/10.21784/ZC.20....
21.
2Baumgart M, Szpinda M, Radzimińska A, et al. Poczucie własnej skuteczności a zachowania zdrowotne. Journal of Education, Health and Sport. 2015;5(8):226–235. https://doi.org/10.5281/zenodo....
22.
Badanie finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, wykonane przez PENTOR Research International, nt. Badania wpływu kierunku i poziomu wykształcenia na aktywność zawodową osób niepełnosprawnych, cz. 2: Perspektywa osób niewidomych i niedowidzących; 2010. https://www.pfron.org.pl/filea... (access: 2024.04.21).
23.
Plewka C. Kierowanie własnym rozwojem zawodowym. Studium teoretyczne i egzemplifikacje praktyczne. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej; 2015.
24.
Diener E, Lucas RE, Oishi S. Subjective Well-Being: The Science of Happiness and Life Satisfaction. In: Snyder CR, Lopez SJ, eds. Handbook of Positive Psychology. New York: Oxford University Press; 2002. p. 63–73.
25.
Świechowski W. Samoskuteczność a zadowolenie z życia – teoretyczne i empiryczne aspekty badań nad środowiskiem zawodowym osób nie w pełni sprawnych. Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania. 2018;3(28):25–44.
| eISSN: | 2084-4905 |
| ISSN: | 2083-4543 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
