Online first
Bieżący numer
Archiwum
O czasopiśmie
Polityka etyki publikacyjnej
System antyplagiatowy
Instrukcje dla Autorów
Instrukcje dla Recenzentów
Zespół Redakcyjny
Komitet Redakcyjny
Recenzenci
Wszyscy recenzenci
2023
2022
2021
2020
2019
2018
2017
2016
Kontakt
Bazy indeksacyjne
Klauzula przetwarzania danych osobowych (RODO)
PRACA PRZEGLĄDOWA
Alkohol – panaceum medycyny ludowej dawnych ziem polskich w XIX stuleciu i na początku XX w. Część I. Ograżka, kolera, czerwonka, laksy , boleści w dołku, żółtaczka, kolki i suchoty
1
Samodzielna Pracownia Edukacji Medycznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Autor do korespondencji
Lilianna Wdowiak
Samodzielna Pracownia Edukacji Medycznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny, ul. Żołnierska 48. 71-210 Szczecin
Samodzielna Pracownia Edukacji Medycznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny, ul. Żołnierska 48. 71-210 Szczecin
Med Og Nauk Zdr. 2013;19(3):337-343
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Wprowadzenie i cel pracy:
Alkohol w lecznictwie ludowym w pierwszej połowie XIX w. był traktowany przez lekarzy jako przejaw „zabobonnego myślenia”, lecz występował, jak się wydawało, dość powszechnie jako składnik ludowych receptur. Celem pracy było ustalenie, w jakich schorzeniach ludność wiejska dawnych ziem polskich w czasie zaborów posługiwała się alkoholem i czy istotnie alkohol stał się ludowym panaceum. Materiał i metoda: Wyniki, wnioski:
Materiał i metody:
Po przeprowadzeniu poszukiwań w czasopismach zamieszczających artykuły o charakterze etnograficznym z XIX i początków XX w. (64 tomy) oraz w monografiach opisujących chłopów (72 tomy) z tego okresu, przyporządkowano znalezione informacje poszczególnym chorobom, stosując ich ludowe nazewnictwo. Materiał ze względu na jego objętość podzielono na dwie części. W pierwszej ujęto leczenie malarii, cholery, czerwonki, gruźlicy, jak i objawów, które określano w medycynie ludowej – „żółtaczką”, „biegunką”, „kolkami”. Została przeprowadzona krytyka wewnętrzna źródeł. Zastosowano metodę integralną.
Wyniki i wyniki:
Alkohol stanowił podstawowy lek w lecznictwie ludowym XIX wieku. Smarowanie ciała chorego i zalecanie picia wódki „z tłustem” stosowano w większości chorób. W leczeniu zimnicy, cholery i czerwonki przeważały środki zawierające mocny alkohol. Stosowano wraz z alkoholem koproterapię, a w leczeniu czerwonki i żółtaczki kierowano się także zasadą „podobne leczy podobne”. Dotychczas nie opracowano zagadnień związanych z terapią ludową większości chorób zakaźnych, niemniej można przyjąć na podstawie badanego materiału, iż alkohol stanowił w tych chorobach postawę leczenia, podobnie jak w leczeniu biegunek, natomiast w leczeniu żółtaczki i suchot odgrywał mniejszą rolę.
Alkohol w lecznictwie ludowym w pierwszej połowie XIX w. był traktowany przez lekarzy jako przejaw „zabobonnego myślenia”, lecz występował, jak się wydawało, dość powszechnie jako składnik ludowych receptur. Celem pracy było ustalenie, w jakich schorzeniach ludność wiejska dawnych ziem polskich w czasie zaborów posługiwała się alkoholem i czy istotnie alkohol stał się ludowym panaceum. Materiał i metoda: Wyniki, wnioski:
Materiał i metody:
Po przeprowadzeniu poszukiwań w czasopismach zamieszczających artykuły o charakterze etnograficznym z XIX i początków XX w. (64 tomy) oraz w monografiach opisujących chłopów (72 tomy) z tego okresu, przyporządkowano znalezione informacje poszczególnym chorobom, stosując ich ludowe nazewnictwo. Materiał ze względu na jego objętość podzielono na dwie części. W pierwszej ujęto leczenie malarii, cholery, czerwonki, gruźlicy, jak i objawów, które określano w medycynie ludowej – „żółtaczką”, „biegunką”, „kolkami”. Została przeprowadzona krytyka wewnętrzna źródeł. Zastosowano metodę integralną.
Wyniki i wyniki:
Alkohol stanowił podstawowy lek w lecznictwie ludowym XIX wieku. Smarowanie ciała chorego i zalecanie picia wódki „z tłustem” stosowano w większości chorób. W leczeniu zimnicy, cholery i czerwonki przeważały środki zawierające mocny alkohol. Stosowano wraz z alkoholem koproterapię, a w leczeniu czerwonki i żółtaczki kierowano się także zasadą „podobne leczy podobne”. Dotychczas nie opracowano zagadnień związanych z terapią ludową większości chorób zakaźnych, niemniej można przyjąć na podstawie badanego materiału, iż alkohol stanowił w tych chorobach postawę leczenia, podobnie jak w leczeniu biegunek, natomiast w leczeniu żółtaczki i suchot odgrywał mniejszą rolę.
Introduction and study aim:
Alcohol in folk medicine in the first half of the 19th century was considered by doctors as a sign of ‘superstitious thinking’, but, as it seems, it was a common ingredient of folk remedies. The aim of the study was to establish what ailments were treated with alcohol by country people living on old Polish lands under foreign rule, and whether alcohol has indeed become the folk
Material and Methods:
After conducting a search in journals publishing ethnographic articles from the 19th century and the beginning of the 20th century (64 volumes) and in monographs describing peasants (72 volumes) from that period, the information found was matched to particular ailments using their folk names. Due to its extensiveness, the material was divided into two parts. The first part includes the treatment of malaria, cholera, dysentery, tuberculosis, and the symptoms that were known in folk medicine for jaundice, diarrhoea, and gripes. Inner criticism of sources was conducted. The integral method was used.
Results and Conclusions:
Alcohol was the key remedy in folk medicine in the 19th century. Rubbing the body of the ill person with alcohol and drinking vodka and consuming fat was the remedy for most ailments. In the treatment of malaria, cholera and dysentery, the majority of remedies were those containing a high level of alcohol. Along with alcohol, coprotherapy was used, and in the treatment of dysentery and jaundice people followed the rule ‘similar treats similar’. So far, the issues of folk treatment of infectious diseases have not been analysed, but on the basis of the studied material it can be assumed that alcohol was the key medicine in these cases, as well as in the treatment of diarrhoea. It was, however, less important in the treatment of jaundice and tuberculosis.
Alcohol in folk medicine in the first half of the 19th century was considered by doctors as a sign of ‘superstitious thinking’, but, as it seems, it was a common ingredient of folk remedies. The aim of the study was to establish what ailments were treated with alcohol by country people living on old Polish lands under foreign rule, and whether alcohol has indeed become the folk
Material and Methods:
After conducting a search in journals publishing ethnographic articles from the 19th century and the beginning of the 20th century (64 volumes) and in monographs describing peasants (72 volumes) from that period, the information found was matched to particular ailments using their folk names. Due to its extensiveness, the material was divided into two parts. The first part includes the treatment of malaria, cholera, dysentery, tuberculosis, and the symptoms that were known in folk medicine for jaundice, diarrhoea, and gripes. Inner criticism of sources was conducted. The integral method was used.
Results and Conclusions:
Alcohol was the key remedy in folk medicine in the 19th century. Rubbing the body of the ill person with alcohol and drinking vodka and consuming fat was the remedy for most ailments. In the treatment of malaria, cholera and dysentery, the majority of remedies were those containing a high level of alcohol. Along with alcohol, coprotherapy was used, and in the treatment of dysentery and jaundice people followed the rule ‘similar treats similar’. So far, the issues of folk treatment of infectious diseases have not been analysed, but on the basis of the studied material it can be assumed that alcohol was the key medicine in these cases, as well as in the treatment of diarrhoea. It was, however, less important in the treatment of jaundice and tuberculosis.
REFERENCJE (55)
1.
Zieleniewski M. O przesądach leczniczych ludu naszego. Wyd. 1. Kraków: Księgarnia S. Gierzkowskiego; 1845.
2.
Daszyńska-Golińska Z. Badania nad alkoholizmem w Galicyi zachodniej. Lud 1902; 8(1): 62–77.
3.
Szczepaniak M. Karczma, wieś, dwór. Rola propinacji na wsi wielkopolskiej od połowy XVII do schyłku XVIII. Wyd. 1. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza; 1977.
4.
Udziela M. Medycyna i przesądy ludu polskiego. Przyczynek do etnografii polskiej. Wyd. 1. Warszawa: M. Arct; 1891.
5.
Talko-Hryncewicz J. Zarysy lecznictwa ludowego na Rusi Południowej. Wyd. 1. Kraków: Akademia Umiejętności; 1893.
6.
Polaczek S. Wieś Rudawa. Lud, jego zwyczaje, obyczaje, obrzędy, piosnki, powiastki i zagadki. Wyd. 1. Warszawa: M. Arct; 1892.
7.
Eljasz‑Radzikowski S. Polscy górale tatrzańscy czyli Podhalanie i Tatry na początku wieku XIX. Lud 1897; 3(3): 225–273.
8.
Pobratymiec [Płatkowski JS.] Środki lecznicze i ich nazwy aptekarskie u ludu (z powiatu myślenickiego). Lud 1899; 5(2): 164–166.
9.
Gustawicz B. Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody. Część pierwsza. ZWAK 1881; 5(3): 102 -186.
10.
Udziela. S. O przesądach i zabobonach (ocena). Lud 1904; 10(3): 353–359.
12.
Sembrzycki J. Przyczynki do charakterystyki Mazurów pruskich. Wisła 1889; 3(3): 551–591.
13.
Federowski M. Lud okolic Żarek, Siewierza i Pilicy. Jego zwyczaje, sposób życia, obrzędy, podania, gusła, zabobony, pieśni, zabawy, przysłowia, zagadki i właściwości mowy. T. 2. Wyd. 1. Warszawa: M. Arct; 1889.
14.
Miłkowski Z [Jeż TT.] Na różne choroby lekarstwa. Wisła 1897; 11(3): 529–536.
15.
Szukiewicz W. Wierzenia i praktyki ludowe (zabobony, przesądy, wróżby i t. d.) zebrane w gubernji Wileńskiej. Wisła 1903; 17(3–4): 265–280, 432–444.
18.
Dąbrowska S. Leki ludowe zebrane przez Stanisławę Dąbrowską we wsi Żabnie, w pow. Krasnostawskim. Wisła 1902; 16(3): 425–429.
19.
Hodoly L. Mały przyczynek do wierzeń i podań ludowych o zwierzętach i roślinach. ZWAK 1882; 6(3): 318 -321.
20.
Siarkowski W. Przyczynek do lecznictwa ludowego ze wsi Gołuchów, pod miasteczkiem Chmielnikiem, pow. Stopnickiego, gub. Kieleckiej. Wisła 1892; 6(3): 663–664.
21.
Siarkowski W. Materyjały do etnografii ludu polskiego z okolic Kielc. Część druga. ZWAK 1879; 3(3): 3–61.
23.
Gustawicz B. O ludzie Poddulańskim w ogólności, a Iwoniczanach w szczególności. Lud 1900; 6(1): 36–80.
28.
Chamska H. Leki dla ludzi i dla zwierząt w Męczeninie pod Płockiem. Wisła 1896; 10(1): 26–129.
29.
Kolberg O. Kujawy, cz. I. W: Kolberg O. Dzieła wszystkie. T. 3. Wyd. 1. Wrocław – Poznań: Polskie Wydawnictwo. Muzyczne, Ludowa Spółdzielnia. Wydawnicza;1962.
30.
Piotrowicz S. Znachorka i wróżka Jewdokia Bojczuk. Materyały folklorystyczne ze wsi Bortnik na Pokuciu. Lud 1907; 13(1–2): 118–129, 216–232.
32.
Spittal S. Lecznictwo ludowe w Załoźcach i okolicy. Materiały dotyczące sposobów leczenia, zielarstwa, wierzeń, zabobonów i znachorstwa. Rocz Podol. 1938; 1: 62–225.
34.
Magierowski L. Leki używane przez lud polski we wsi Wesołej w pow. Brzozowskim. Lud 1896; 2(2): 155–156.
35.
Nowosielski A [Jaksa-Marcinkowski A.] Lud ukraiński, jego pieśni, bajki, podania, klechdy, zabobony, obrzędy, zwyczaje, przysłowia, zagadki, zamawiania, sekreta lekarskie, ubiory, tańce, gry i t. d. T. 2. Wyd. Wilno: T. Glücksberg; 1857.
36.
Z. A. K. [Kowerska Z A.] Poszukiwania. Lecznictwo ludowe. Wisła 1895; 9(4): 806–809.
38.
Gustawicz B. Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody. Część druga. ZWAK 1882; 6(3): 201–317.
39.
Mátyás K. Cholera w górach. Karta z Góralskiej kroniki. Przegl Powsz. 1887; 16(10): 60–66.
40.
Witowt [Pracki W.] Leki ludowe ze wsi Płudy pow. radzyńskiego. Lud 1906; 12(2): 264–268.
42.
Majewski E. Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej. T. 2. Wyd. 1. Warszawa: Teodor Paprocki i S-ka; 1894.
43.
Petrow A. Lud ziemi Dobrzyńskiéj, jego charakter, mowa, zwyczaje, obrzędy, pieśni, przysłowia, zagadki, itp. ZWAK 1878; 2(3): 3–182.
44.
Podbereski A. Materyjały do demonologii ludu ukraińskiego. Z opowiadań ludowych w powiecie Czehryńskim. ZWAK 1880; 4(3): 3–82.
45.
Gawełek F. Przesądy, zabobony, środki lecznicze i wiara ludu w Radłowie, w pow. Brzeskim. MAAE 1910; 11(3): 49–104.
48.
Schnaider J. Z życia górali nadłomnickich. Dokończenie. Lud 1912; 18(1–4): 141–217.
49.
Bogdanowiczówna J. Kilka notatek z medycyny ludowej ze wsi Nadrybie w pow. Chełmskim. Wisła 1896; 10(2): 345–348.
51.
Kolbuszowski E. Materyały do medycyny i wierzeń ludowych według opowiadań Demka Żemeły w Zaborzu w pow. rawskim. Lud 1896; 2(1): 157–163.
53.
Biegeleisen H. Lecznictwo ludu polskiego. Wyd. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności; 1929.
54.
Moszyński K. Kultura ludowa Słowian. T. 2, cz. 1. Wyd. 1.Warszawa: Książka i Wiedza; 1967.
55.
Wdowiak L, Wysokiński P. Leczenie żółtaczki w lecznictwie ludowym na ziemiach polskich w wieku XIX-tym i w pierwszej połowie XX wieku. W: Felsmann MZ, Szarek J, Felsmann M, (red.). Dawna medycyna i weterynaria. Pacjent. Wyd. 1. Chełmno: Muzeum Ziemi Chełmińskiej; 2011: 193–213.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
| eISSN: | 2084-4905 |
| ISSN: | 2083-4543 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
