PRACA PRZEGLĄDOWA
Wpływ dioksyn na środowisko i organizm człowieka
1
Zakład Promocji Zdrowia, Żywności i Żywienia, Instytut Medycyny Wsi w Lublinie
2
Zakład Alergologii i Zagrożeń Środowiskowych, Instytut Medycyny Wsi w Lublinie
Med Og Nauk Zdr. 2012;18(1):59-63
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Wstęp:
Praca przedstawia problematykę dioksyn, związków chemicznych występujących powszechnie w środowisku życia człowieka. Terminem dioksyny określa się grupę organicznych związków chemicznych, w skład której wchodzą polichloropochodne i polibromopochodne dibenzo-p-dioksyny i dibenzofuranu. Związki te przejawiają szereg niebezpiecznych efektów biolo- gicznych, dlatego celem tej pracy jest analiza dostępnego piśmiennictwa i naświetlenie aktualnego problemu. Dioksyny to niebezpieczna grupa związków chemicznych, które posiadają zdolność wywoływania różnego typu efektów toksycznych, jednak niemożliwą sprawą jest ich całkowita eliminacja z życia codziennego. Dioksyny posiadają zdolność do długotrwałego kumulowania się w organizmie, prowadzącego do naruszania różnych mechanizmów homeostatycznych, odpowiedzialnych za adaptację organizmu do środowiska, a wywołane przez te związki efekty biologiczne mogą się przejawiać nawet w drugim pokoleniu. Mimo tego, że emisja tych niebezpiecznych związków do środowiska jest ograniczana przez nowoczesne technologie oraz restrykcyjne przepisy prawne, to jednak ich stężenie w powietrzu atmosferycznym i w pożywieniu nadal budzi kontrowersje. W celu zapobiegania negatywnym skutkom oddziaływania dioksyn na organizmy żywe niezbędne jest wdrażanie skutecznych zasad monitoringu i kontroli oraz systematyczne przeprowadzanie szeroko pojętych, wielokierunkowych badań naukowych.
Praca przedstawia problematykę dioksyn, związków chemicznych występujących powszechnie w środowisku życia człowieka. Terminem dioksyny określa się grupę organicznych związków chemicznych, w skład której wchodzą polichloropochodne i polibromopochodne dibenzo-p-dioksyny i dibenzofuranu. Związki te przejawiają szereg niebezpiecznych efektów biolo- gicznych, dlatego celem tej pracy jest analiza dostępnego piśmiennictwa i naświetlenie aktualnego problemu. Dioksyny to niebezpieczna grupa związków chemicznych, które posiadają zdolność wywoływania różnego typu efektów toksycznych, jednak niemożliwą sprawą jest ich całkowita eliminacja z życia codziennego. Dioksyny posiadają zdolność do długotrwałego kumulowania się w organizmie, prowadzącego do naruszania różnych mechanizmów homeostatycznych, odpowiedzialnych za adaptację organizmu do środowiska, a wywołane przez te związki efekty biologiczne mogą się przejawiać nawet w drugim pokoleniu. Mimo tego, że emisja tych niebezpiecznych związków do środowiska jest ograniczana przez nowoczesne technologie oraz restrykcyjne przepisy prawne, to jednak ich stężenie w powietrzu atmosferycznym i w pożywieniu nadal budzi kontrowersje. W celu zapobiegania negatywnym skutkom oddziaływania dioksyn na organizmy żywe niezbędne jest wdrażanie skutecznych zasad monitoringu i kontroli oraz systematyczne przeprowadzanie szeroko pojętych, wielokierunkowych badań naukowych.
Introduction:
The article presents the scope of problems associated with dioxins – chemical compounds commonly occurring in the environment of human life. The term dioxins covers the group of organic chemical compounds including polychlorinated and polybrominated dibenzo-p-dioxins and benzofurans. These compounds show a number of hazardous biological effects, therefore, the objective of the study was analysis of the available literature and highlighting the current problem – the presence of dioxins in food. Dioxins are a group of hazardous chemical compounds which possess the capability for inducing various types of toxic effects; however, their total elimination from everyday life is impossible. Dioxins have the ability of long-term accumulation in the body, leading to the violation of various homeostatic mechanisms responsible for the adaptation of the organism to the environment, and the effects produced by these compounds may manifest themselves even in the second generation. Despite the fact that the emission of these dangerous compounds into the environment is reduced by modern technologies and restrictive legal regulations, their concentration in the ambient air and food still evokes controversies. In order to prevent the negative effects of dioxins on live organisms it is necessary to implement effective methods of monitoring and surveillance, and systematically conduct widely understood, multi-directional research. Key words dioxins, contaminated food, human health
The article presents the scope of problems associated with dioxins – chemical compounds commonly occurring in the environment of human life. The term dioxins covers the group of organic chemical compounds including polychlorinated and polybrominated dibenzo-p-dioxins and benzofurans. These compounds show a number of hazardous biological effects, therefore, the objective of the study was analysis of the available literature and highlighting the current problem – the presence of dioxins in food. Dioxins are a group of hazardous chemical compounds which possess the capability for inducing various types of toxic effects; however, their total elimination from everyday life is impossible. Dioxins have the ability of long-term accumulation in the body, leading to the violation of various homeostatic mechanisms responsible for the adaptation of the organism to the environment, and the effects produced by these compounds may manifest themselves even in the second generation. Despite the fact that the emission of these dangerous compounds into the environment is reduced by modern technologies and restrictive legal regulations, their concentration in the ambient air and food still evokes controversies. In order to prevent the negative effects of dioxins on live organisms it is necessary to implement effective methods of monitoring and surveillance, and systematically conduct widely understood, multi-directional research. Key words dioxins, contaminated food, human health
REFERENCJE (29)
1.
Wrbitzky R, Beyer B, Thoma H, Flatau B, Hennig M, Weber A. et al. Internal exposure to polychlorinated dibenzo- p-dioxins and polychlorinated dibenzofurans (PCDDs/PCDFs) of Bavarian chimney sweeps. Arch Environ Contim Toxicol. 2001; 40: 136-140.
2.
Czarnomski K, Izak E. Trwałe zanieczyszczenia organiczne w środowisku. Rozporządzenie Wspolnoty Europejskiej nr 850/2004. Materiały informacyjne, Warszawa 2004, Copyright by Ministerstwo Środowiska oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, s. 5.
3.
Łozowicka B. Zanieczyszczenia chemiczne w żywności pochodzenia roślinnego. Progress in Plant Protection (Postępy w Ochronie Roślin). 2009; 49(4): 2071-2080.
4.
Całkosiński I, Rosińczuk-Tonderys J, Gamian A, Chruszcz A. Zmiany skórne i metaboliczne organizmu w zatruciu dioksynami. Katastrofy naturalne i cywilizacyjne, rożne oblicza bezpieczeństwa. Wydawnictwo Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki, Wrocław 2010; 355-369.
5.
Całkosiński I, Rosińczuk-Tonderys J, Szopa M, Dobrzyński M, Gamian A. Zastosowanie wysokich dawek tokoferolu w prewencji i potencjalizacji działania dioksyn w doświadczalnym zapaleniu. Postępy Hig Med Dośw. (online), 2011; 65: 143-157.
6.
Rozporządzenie Komisji (WE) NR 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych (Dz. Urz. UE L 364 z 20.12.2006).
7.
Montague P. Dioksyny groźniejsze niż przypuszczano. Raport Agencji Ochrony Środowiska Stanow Zjednoczonych, Annapolis 1994. 8. The European Dioxin Emission Inventory. Stage II. European Commission DG ENV, Bruxelles, 2000.
8.
Śmiechowska M. Zagrożenie żywności i środowiska dioksynami i akrylamidem w świadomości ekologicznej społeczeństwa województwa pomorskiego. J Res Appl Agric Eng. 2010; 55(4): 150-157.
9.
Wielgosiński G. Możliwości ograniczania emisji dioksyn – realizacja postanowień Konwencji Sztokholmskiej. Politechnika Łodzka, Wydział Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska 187-190
11.
Grochowalski A, Chrząszcz R. Determination of PCDFs/PCDDs in ambient air from. Cracow city, Poland. Organohal Comp. 1995; 21: 321-326.
12.
Sokołowski M. Dioksyny. Właściwości, źródła i problemy analizy. Roczniki PZH. 1996; 47(1): 95-104.
13.
Gregoraszczuk EL. Dioksyny – czynniki zaburzające funkcje endokrynne. VIII Konferencja Naukowa „Dioksyny w Przemyśle i Środowisku”, Kraków, 2005.
14.
Rajewski P, Rajewski P, Dobosz KM, Hagner M. Dioksyny a zdrowie człowieka w świetle aktualnych badań. Przew Lek. 2007; 9: 66-68.
15.
Grochowalski A. Badania nad oznaczaniem polichlorowanych dibenzodioksyn, dibenzofuranŰw i bifenyli. Zeszyty Naukowe Politechniki Krakowskiej, monografia, Krakow 2000.
16.
Andrijewski M, Bar M, Barański A, Bartczak A, Borysiewicz M, Bukowska, Bykowski P. et al. Krajowy Program Wdrażania Konwencji Sztokholmskiej. Warszawa 2004.
17.
Małagocki P, Piskorska-Pliszczyńska P. Biotest as an indicator of dioxin-like PCBs presence. Proceedings of ECOpole 2010; 4(2): 267-272.
19.
Barska I, Usydus Z, Karnicki Z. Informacja na temat zawartości dioksyn w rybach bałtyckich. Mag Przem Ryb. 2007; 2(56): 5-6.
20.
Weber R, Gaus C, Tysklind M, Johnston P, Forter M, Hollert H et al. Dioxin- and POP-contaminated sites-contemporary and future relevance and challenges: overview on background, aims and scope of the series. Environ Sci Pollut Res Int. 2008; 15(5): 363-393.
21.
Ritter L, Solomon K, Sibley P, Hall K, Keen P, Mattu G et al. Sources, pathways, and relative risks of contaminants in surface water and groundwater: a perspective prepared for the Walkerton inquiry. J Toxicol Environ Health A. 2002; 65(1): 1-142.
22.
EFSA GMO Panel Working Group on Animal Feeding Trials. Safety and nutritional assessment of GM plants and derived food and feed: the role of animal feeding trials. Food Chem Toxicol. 2008; 46(1): 2-70.
23.
Barska I, Usydus Z. Dioksyny w rybach bałtyckich. Wiad Ryb. 2004; 5-6 (139): 23-26.
24.
Kołodziejczyk M. Spożycie ryb i przetworów rybnych w Polsce – analiza korzyści i zagrożeń. Rocz Państ Zakł Hig. 2007; 58: 287-293.
25.
Lizak R, Piskorska-Pliszczyńska J, Rachubik J, Warenik-Bany M, Kowalski B. Levels and patterns of polychlorinated dibenzo-p-dioxins, dibenzofurans and dioxin-like polychlorinated biphenyls in Polish foodstuffs of animal origin. Organohalog Compd. 2008; 70: 2054-2057.
26.
Harris M, Zacharewski T, Safe S. Comparative potencies of Aroclor 1232, 1242, 1248, 1254 and 1260 in male wistar rats-assessment of the toxic equivalency factor (TEF) approach for polychlorinated biphenyls (PCBs). Fundam Appl Toxicol. 1993; 20: 456-463.
27.
Van den Berg et al. Toxic Equivalency Factors (TEFs) for PCBs, PCDDs, PCDFs for Humans and for Wildlife. Environ Health Perspect. 1998; 106(12): 775.
28.
Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2011 r. w sprawie standardow emisyjnych z instalacji (Dz. U. z dnia 10 maja 2011 r.).
29.
Adam Grochowalski. Badania nad oznaczaniem dioksyn w środowisku. Normalizacja. 2002; 4: 3-9.
| eISSN: | 2084-4905 |
| ISSN: | 2083-4543 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
